De entozoorum systemate nervoso : dissertatio inauguralis medica ...

s* DE

ENTOZOORUM
SYSTEMATE NERVOSO.

DISSERTATIO INAUGURALIS MEDICA

QUAM

GRATIOSI MEDICORUM ORDINIS AUCTORITATE

IN ACADEMIA LIPSIENSI

no

■ i

SUMMIS IN MEDICINA ET CHIRURGIA

HONORIBUS

RITE CAPESSENDIS
ILLUSTRIS ICTORUM ORDINIS CONCESSU
IN AUDITORIO IURIDICO

DIE XXVII. APRILIS A. MDCCCXXVII

PUBLICE DEFENDET

EDUARDUS SCHMALZ

LOMMATIENSIS

DOCT. PHILOS. A. A. L. L. M. , MED. BACCALAUR., SOCIET AT. REG-.
BOTANIC. RATISBONNENS., ET SOC. NATURAE SCRUTATOR.
LIPSIENS. SODALIS.

C L I P S I A E

impressit Breitkopf et IIaertel.
MDCCCXXVII.

I

»

PATRI

OPTIMO ATQUE carissimo

• *• •

D. CAROLO GUSTAVO
SCHMALZ

PHYSICO ET MEDICO PRACTICO APUD REGIOPONTANOS , PLUR.
SOCIET. DOCT. SODALI.

PII GRATISSIMIQUE

TESTEM ESSE VOLUIT

' /

t

/

ANIMI

FILIUS.

LECTORI BENEVOLO.

In eligenda dissertationis meae materie diu
haesitavi, eum plura haberem, eaque, ut mihi
videbantur, satis apta themata, ex medicina
aeque theoretica atque practica depromenda.
Mente vero reputans, tironem in arte medica ex
doctrinis practicis nulla de parte posse scribere,
quin ab aliquo scientiae nostrae principe me-
lius et naturae magis congruum de ea re jam
dictum sit 5 nec minus etiam ejusmodi libellum
a nemine, nisi ab opponentibus, aut ab eo, qui
de simili re aliquid conscribere velit, perlegi
potius me converti ad historiam naturalem, de
qua saltem observationes a me factae sunt
Constitui nempe de Anatomia et Physiologia
Entozoorum scriptionem componere. Iam vere
opus aggrpdiens cum viderem , haec omnia an-
gustum hujus libelli spatium superare, neque
etiam me tempore praescripto opus absolvere
nec tabulae aeri incidi posse: tantummodo de
Entozoorum systemate nervoso disserere con-
silium cepi 5 reliqua in futurum tempus diffe-

rens.

VI

Hac occasione vero non possum non, quin
Viro Exc. atq. Exp. D. Ernesto Henrico
Webero, Prof. Anat. P. O., h. t. Ord. med.
Decano, gratam exhibeam mentem. Hic vir enim
non solum summa liberalitate milii omnia, quae
ad dissertationem hanc scribendam necessaria
fuerunt , suppeditavit , sed etiam me per totum,
quo studiis incubui, tempus, tantis ac tam gra-
vibus affecit beneficiis , ut , quomodo justas ei
agam gratias, vix ac ne vix quidem sciam.

Deinde vero etiam Viro Exc. atq. Exp. Dr.
Chr. Ludovico Nitzschio Prof. Zool.
P. O. etc. apud Plalenses, qui benevole non
modo libros aliquos de vermibus intestinalibus
scriptos, mecum communicavit, sed ex uberrima
quoque copia observationum egregiarum et no-
varum, quas de Entozois instituit, nonnullas mihi

impertivit, immo iconum a se factarum publice
% *
edendi benigne veniam dedit, pro hac summa

benevolentia maxime me obstrictum esse sentio.

Sed nolo longus esse in gratiarum actione.

Quare omnibus iis Viris Exc. atq. Exp., qui

quocunque modo rebus meis faverunt, gratam

in aeternum mentem significo.

)

INTRODUCTIO.

Interior animalium structura et fabrica, ab
antiquissimis jam inde temporibus, ut illustra-
retur, virorum celeberrimorum industriam at-
que dexteritatem experta est, et digna erat,
in quam indagaretur , ob singularem , quam
in alias, medicas praeprimis, atque naturales

scientias, exercet utilitatem. Unde enim illis
• '

temporibus, quibus hominum dissectio inter-
dicta aut religione aut legibus erat, quin vel
capite adeo damnabatur, notitiam sibi de par-
tium situ, constructione, et intimo singularum
cum reliquis connexu, comparare medici po-
terant, nisi ex animalibus? Animalia itaque
lustrabantur, inprimisque ea, quae, quoad or-
ganisationis statum homini maxime appropin-
quantur. Quum autem structuram istam, quam
in brutis observabant, ad. hominem quoque
transferrent: mirum non est, cur in scriptis

1

2

veterum c. Galeni* *) in loca incidamus,
quae hominis organisationem eandem, aut si-
milem certe, quam qualem in simiis habemus,
demonstrant. At nihilominus tamen rudis illa
nec sufficiens hominis, et ex animalibus petita,

anatomica descriptio melior erat quam nulla,

■

et viam parabat disquisitionibus ulterioribus.

> t , '

Nec tamen illis tantum temporibus ana-
tomia comparata utilis atque necessaria, sed
maximi momenti est, ut recentioribus etiam,
quibus homines secare occasio frequens non
desideratur, diligenter tractetur, et usque ex-
coletur. Dantur enim in organismo humano
partes, de quarum interiori structura, propter
majorem complicationem certiores esse non
possemus, nisi animalia ejus rei copiam fecis-
sent; inprimis si ex ordine ita lustrantur, ut
ab magis compositis ad simpliciora et simpli-
cissima descendamus, quo demum fit, ut orga-
non , quod in superioribus ordinibus vix expli-
candum, in inferioribus gradathn simplicius,

>

*) Injuriarum vero accusandi ii sunt, qui eum non nisi
in animalibus anatomiam tractasse, profitentur. Multis
enim in locis operum suorum , ubi de humani corporis
fabrica traditur, cladis, satque distinctis verbis compara-
tiones inter animalia et hominem exhibet, atque denique,
quanam in re illa ab hoc discrepent, et ita quidem de-
monstrat; ut dubium nullum intercedere possit, humana
quoque cadavera Galenum cultello anatomico tractasse.

3

simplicissimumque reperiamus, et evolutionis
gradum in animalium ordine persequentes, ad
ista organa composita conclusiones certas fa-
cere possimus.

Quid utilitatis physiologiae, historiae na-
turali, aliique scientiarum haec ipsa doctrina
suppeditaverit, vix est, quod pluribus demon-
stremus; omnibus enim, qui hisce operam na-
vant, satis notum est.

Quae vero Zootomiae dignitas, quum jam
diu perspiceretur , non deerant quoque multi,
qui in id insudarent, ut frequentissimis secti-
onibus animalium eam excolere studerent: et
sic recentioribus inprimis temporibus factum est,
ut eam ad illum perfectionis gradum, ad quem
videmus, evectam laetemur. Infimorum autem
animalium ordines, partim propter minorem
eorum ambitum, quo lustrationes eorum dif-
ficillimae reddebantur, partim propterea quod
organorum, quae adsunt, simplicissimorum di-
gnitatem eruere non poterant, ad recentissima
usque aeva negligebantur.

Ad animalcula, de quibus hoc inprimis
valet, simpliciora, Entozoa quoque numer-
anda sunt, quae huic libello objectum praebent.
Dum enim pars eorum historica, quae exter-
num habitum spectat, maxime coleretur, dum

4

immensus eorum numerus in animalibus di-
versissimis detegeretur: structura eorum in-

terior , in plurimis certe , nos adhuc fugit ;
quaeque ea de re innotescunt , partim descri-
ptioni eorum historicae interspersa reperiuntur,
partim monographiis hujus vel illius singulis
animalis, aut classis etiam, continentur. Apud
animum itaque constituimus, ea colligere, ut
uno quasi conspectu, quae 'nota sint, compre-
hendi possint. Ad quem quidem laborem sus-
cipiendum tanto magis incitabamur, quum post
Rudolphii immortale opus (tamen historicum)
nihil ejusmodi factum comperiremus. Accura-
tissimae vero observationes, quae recenti oribus

/ •

temporibus hac de re institutae sunt, illud
incompletum nec sufficiens reddebant y quo
accedit, auctores in describendis partibus et
interpretanda earum dignitate physiologica tam
inter se discrepare, ut eandem partem ab alio
descriptam plane aliam habere possimus. Col-
lectio igitur aeque observationum ac senten-
tiarum in usum physiologorum et naturae
scrutatorum quam maxime obtabilem censui-
inus. Tironum autem in gratiam hoc prae-
primis factum est, quippe quibus nec suppel-
lex litteraria, nec tempus quoque concessum
sit ad fontes ipsos adeundos.

I

P ARS I.

De systemate nerveo JE/itozoorum.

Ex, quo tempore experientia docebat, systema
nervosum ad functiones peragendas maxime esse
necessarium, philosophi medici que omnis aevi ce-
leberrimi simulque in administratione anatomica
optime versati, summo cum studio, summaque
industria in eo allaboravere , ut interiorem illius
systematis et vitam et structuram ante oculos po-
nerent, intimumque cum reliquis partibus omni-
bus connexum demonstrarent.

Experimenta praeterea in animalibus vivis capta
nosmet certissimos reddebant, nerveum systema
vitae quasi fontem esse omnibus organis, et ab eo
functiones eorum pendere. Detegebatur autem :
digestionem et chylificationem , respirationem,
sanguinis circulationem per* orbem, nutritionem,
secretionemque non minus quam ipsam novorum
organismorum generationem vi nervosi systematis
vitali regulari. Omnes in' corpore vivo mutatio-
nes, quae ad chemiam physiologicam spectant,
porro motus conspicui, aut non voluntarii, ut cor-

dis, vasorum, organorum respirationis, tractus

intestinorum, ductuum excretoriorum, organorum
secretionis, aut voluntarii, quemadmodum appara-
tus sensuum, artuum singulorum actio, totiusque
corporis locomotio : a normali systematis nervosi
statu pendent, omnes, turbato eo, turbantur, simul-
que cum ejus vi vitali decedente, remittunt, cor-
porique paratur interitus. Sic igitur systema ner-
vosum apparatus est, in quo agens progignitur,
quod lucis electjdcitatisque , validissimorum in re-
rum natura agentium, ad instar, ad vitam ani-
malium et conservandam et procreandam utique
maxime necessarium est. Quod quum intelligereut
auctores illi, qui non anatomiae tantummodo et
physiologiae humanae, sed biologiae universae ope-
ram navabant: summa quoque diligentia atque

sollertia in interiorem nervosi systematis structu-
ram, apud diversos animalium ordines diversaque
genera inquirebant ; quum que gradatim a perfectio-
ribus animalibus descenderent ad imperfectiora,
factum est, ut recentioribus inprimis temporibus,
quibus ad magnum jam gradum Zootomia adseen-

dit, cognitionem, certe generaliorem, de evolu-
tione ejus paullatim progrediente in animalium
serie adipisceremur, illudque systema in animali-
bus etiam infimarum classium detegeretur, quibus
Halleri vel temporibus plane adliuc denegabatur.

In Entozois solis, animalibus que his inferiori-
bus ad recentissima usque tempora desiderabatur ;
sed scrutatoribus naturae tandem, post indefessos
labores, et in illis detegere contigit. Quanquam
vero hypothetica, quemadmodum mox demonstra-
bimus, in aliis adhuc relinquitur ejus praesentia:
in quibusdam tamen ita est excultum, tamque cum
animalium aliorum hisce propinquorum quoad

/

formam et decursum congruit, ut, de ejus vera
existentia hac in classe, certe in quibusdam gene-
ribus, dubium intercedere amplius nequeat. Utrum
reliquis utique desit, in quibus propter simplicem
constructionem, aut minorem magnitudinem nul-
lum apparet, quod non accipiendum, aut peculia-
rem forsan conditionem habeat, qua fiat, ut cul-
tro anatomico, et oculo vel armato sese subducat',
sub finem hujus partis lustrabimus.

/

MT

t

wp**' *• - » * • i

•••*: • • • * ;

C A P. I.

, Ve ner vis in N e m cito i deis.

Quae de nervis Nematoideorum apud auctores
occurrunt observationes, omnes fere nonnisi de
Ascaride lumbricoide , et de Strongylo gigante va-
lent; in reliquis hujus familiae vermibus ne vesti-
gium quidem ejus systematis , detectum est.

In nulla tamen alia re ita inter se discrepant
scrutatorum sententiae, quam de nervis Ascaridis
lumbricoidis ; quae enim ab aliis pro nervis habe-
bantur partes, aliis erant vasa sanguifera, aut
tracheae , aut etiam fibrae musculares , ita ut cer-
tum quid eo de argumento nondum constet; alii
e contrario, his controversiis adducti, (distinctis)
nervis vermes illos esse destitutos accipiebant. Sub
qua quidem rerum conditione opus est, ut histo-
rice ante omnia lustremus sententias diversas, et
omnibus inter se comparatis atque perpensis, vi-
deamus,' quaenam veritati, aut verisimilitudini
certe magis accedant, quaeque refutandae.

Wermrus (No. 43- p- 79-) lineam lateralem
albam, quae inde a cauda ad caput usque intesti-
norum directionem persequitur, ob summam (ut
putat) Ascaridis lumbricoidis cum Lumbrico ter-
restri analogiam., pro magna arteria vendit, quan-
doquidem ejusmodi vasculum rubrum , quod ean-
dem, in lumbrico, quam in Ascaride habet direc-
tionem, rubrum sanguinem vehens post Willisium

observavit, lam vero ex recentiorum omnium
dissectionibus Lumbrici patet, id ipsum, quod
/'Villisius magnam esse arteriam pronunciaverat,
nil esse, nisi ejus vermis systema nervosum ; eoque
adducti auctores plures concludebant, liocce or-
ganon in Ascaride lumbricoide itidem esse ejus
systema nervosum.

Rudolphi vero (No. 9» I. p. 236*) illam lineam
muscularem, non autem ncrveam facit, simulque
testatur, se ipsum in Musaeo Parisino zootomico,
Ascaridem marginatam vidisse dissectam, et in vini
spiritu asservatam, cujus linea lateralis altera, se-
cundum praeparati inscriptionem, pro nervo tra-
debatur. >

Cuvier (No. 28. II. p. 340.) lineas in latere
utrinqne per corpus decurrentes, etiam pro ner-
vis, dubiis tamen, assumit, ac sic describit.
„Hi nervorum trunci supra oesophagum coeunt,
valde tenues sunt, nec unquam perspicua for-
mant ganglia. In parte antica minus crassa sunt,
quam versus anum', ceterum toto decursu aequales
sunt. In eorum initio puncta parva granulosa ob-
servantur, quae in decursu crescunt. Si ad me-
diam corporis partem nervus ille pervenit, eum
ex nodulis (gangliis?) quadrangularibus , a se invi-
cem parum remotis, constare videmus. Finiuntur
denique filo subtilissimo ad caudam, qui cum illo
lateris alterius coit.“ Cui opinioni etiam recentis-
simis temporibus (No. 29* IV. p. 29.) assentitur.

Quam quidem sententiam accepit Carus (No. 30*
P* 50.) et ita ea de re loquitur, ac si nullum am-
plius dubium intercedere possit. Simul addit, so
m quovis corporis articulo par nervorum tenuissi-
mum egrediens , et partim versus latus abdominale,
partim versus dorsale decurrens reperiisse, ita ta-

men ? ut intumesceiitiae gangliosae, proprie sic di-
cendae, in nervorum trunco percipi non potuerint.

Negandum nequaquam quidem est, veri spe-
ciem lias ipsas prae se ferre observationes, impri-
mis quum , re ita sese habente, summa intercede-
ret analogia inter liujus vermis, et reliquorum
animalium, vertebris carentium, systema nervo-
sum. Aliorum vero, nec minus celebrium scruta-
torum indagationes , qui alias plane partes, quam
quas Cuvier et Carus, pro nervis pronuneiaverunt,
rem dubiam adliuc relinquunt.

Sic celeberrimus v. c. Otto (No. 7. p. 227.) non
laterales lineas, sed alias quasdam in abdomine et
dorso sitas, quae ab aliis pro fibris muscularibus et
vasis habitae sunt, Ascaridis lumbricoidis verum ner-
vosum systema esse statuit. Extrinsecus jam con-
spici diversitatem harum et lateralium tum subtili-
tate tum habitu. In animalibus recentibus aut adhuc
vivis esse albescentes atque nitidas, dum laterales
obscuriorem praebeant colorem. Nudis jam oculis
non ab exteriori solum, sed ab interiori quoque
'latere crassitiem valde variam cerni, liabitumque
teretiusculum , planis e contrario lineis lateralibus ;
iiiprimisque hoc conspici, in verme per aliquod
temporis spatium in aqua asservato, et tela ab in-
teriori earum facie caute cultelli ope abrasa. Ap-
parere tunc nervos, liac ipsa in tela absconditos
filorum ad instar tenuium, esseque gangliis in-
structa. Utrumque, et dorsale et abdominale filum,
valdopere esse affine medullae hirudinis abdomi-
nali, subtilius tamen conformatum. Tumores in
filis istis gangliosis luculenter apparere, indeque
fieri potuisse, ut Vallisnieri , qui idem in abdo-
minali. linea conspexerit, pro .serie cordiolorum
acciperet. Ganglia ipsa arcte sibi 'approximata

11

deprehendebat, rariusque plus quam dimidiam
lineam a se invicem remota, inaequalia, mox
majora, mox minora, rotunda, oblonga, angulosa:
nonnunquam seriem relinquere, et filo nerveo, te-
nuissimo quidem, nudis tamen oculis semper pro-
sequendo, singula conjungi vidit. Microscopium
compositum probe augens ceteroquin fila parva de-
monstrabat ad cutem ex liisce gangliis penetrantia.

Ruclolphio, qui post Ottonem (No. 10- p. 575.)
in eandem rem diligenter inquisivit, partes istae
nervi esse non videntur, quod in cute ipsa utrin-
que evanescant1: cui accederet, singulas nimis inter
se remotas, neque ulla parte liberas, neque stron-
gyli nervorum instar a cute esse removendas.
Majores praeterea, ubi Ottonem sequeremur nervi
essent ‘isti, quam in strongylo, verme multo ma-
jori, et locus denique dorsalis alterius nervi vix
animalibus vertebris carentibus respondet.

JSIitzsch praeterea fila illa, quae Otto nervea
habuit, eadem quidem sub forma conspexit, sed
semper rubello colore tincta, demonstratque, Otto-
nem nil, nisi truncum Auisculosum dorsalem aeque
abdominalem pro nervis venditasse. (No. 33. p. 46*)

Olfers quoque (No. 22. p. 58.) quas ex Asca-
ride lumbricoide partes systema nerveum esse Otto
refert, minime huic functioni praeesse putat; istud
quum filum dorsale cum nervo recurrente Lyon-
neti in erucis et larvis insectorum conferre non
liceat (uti Otto vult), nec naturam in his infimo-
rum ordinum animalibus systema corporis prima-
rium tanto jam gradu excoluisse probabile sit.

Cloquetus , quemadmodum Otto, lineam etiam
dorsalem medianam atque abdominalem , nervos
esse judicat, et eam quidem ob causam, quod sem-
per habeant colorem albescentem , secundum 0111-

t

12

nem decursum forment tumores gangliis haud ab-
similes, emittantque fila, admodum tenuia. In ple-
risque insuper individuis se vidisse illa fila conten-
dit efformare circulum aliquem anastomoticum
circa os j interiorem eorum structuram non esse
fibrosam, sed exhibere telam granulosam, quasi
medullarem, quando oculo armato lustrentur.
(No. 12. p. 23- sq.)

lam si haec omnia inter se comparamus, du-
bium adhuc relinquitur, nervos distinctos adesse
in hoc verme , certe eas quidem partes , quas pro
illis pronunciaverint, vix naturae esse nervosae.
Quam quidem sententiam etiam accipit BojanuS
(No, 19. p. 188.) Ulteriori igitur disquisitione res
adhuc indiget, quae, ut tandem certiores nosmet
reddamur, maxime exoptanda est.

Quamquam vero ascaridibus nervi piopiii
vix sint concedendi, cas tamen illis non prorsus
carere, experientia et quotidiana observatio do-
cent. Perspice enim motus, quos exhibent vivi-
dos, perspice nutritionis generationisque rationem,
nec de eorum praesentia dubitabis, utpote quae
functiones sine actione nervorum vix existere pos- '
sunt. Accedit, quod, quemadmodum Cloquetus
(1. c.) expertus est, galvanicae aut mechanicae irri-
tationes vehementes produxerint contractiones, et
quod, quum os tangeretur vini spiritu, aceto,
aluminisque etc. solutione spasmodici fere exorti
sint motus, quam quidem ob caussam Cloquetus
vel gustum illis tribuere non dubitat.

Quo minus certi autem sumus de systemate
nervoso in Ascaride lumbricoide, tanto certiores
do illq in Strongylo Gigante , disquisitionibus im-
primis Ot tonis circa hanc rem, facti sumus, quas

13

in Strongylo gigante ex lupi renibus instituit,
(No. 7. p- 225-)

Systema hoc nervosum positum conspicitur in
mediano lateris abdominalis sulco, nudis vel ocu-
lis jam conspicuum, refertque gangliosum filamen-
tum, in ipso illo sulco a capite inde, ad caudam
usque percurrens, crinis crassitiem vix superans;
et verme sat recenti investigato, albo colore admo-
dum nitidum, structura plane singulari, statim in
oculos incidens. Oritur proxime ad oris apertu-
ram sub oesophagi initio ganglio sat magno , ob-
longo, lineam circiter metiente, paullatim in ner-
vos longe tenuiores abeunti; qui aequales quoad
crassitiem, innumera fere ganglia formantes, ad
caudam usque decurrunt, ubi, quemadmodum ad
caput, ganglio finiuntur aeque crasso, sub fine
tubi cibarii posito. In tumes centiae seu ganglia hu-
jus fili tam sunt frequentia, ut, quod lineam aequat
spatium, eorum quatuor aut quinque excipiat. In-
ter ganglia singula nervus nonnunquam subtilissi-
mus, attamen nudis oculis prosequendus apparet.
Ex quovis autem ganglio fila tenuissima prodeunt, at
sat conspicua, quae latera versus in cutem abeunt.
Atque haud dubie e gangliis praeterea extremis,
supremo atque infimo, rami ad vicinas partes exo-
riuntur nec tamen sat sunt conspicui.

In foemineis individuis, propter muliebria or-
gana, illud, de quo modo diximus, filamentum
gangliosum decursum exhibet aliquantulum immu-
tatum. Non enim, ut in maribus est, ad caudam
recta via procedit, nec etiam circa genitalium mu-
liebrium aperturam finditur in ramos plures, sed
sinistrorsum incurvatur arcumque formans parvum,
vaginam circumit.

Excell. quoque Ruclolphio (No. io* p. 575.)
mense Januario anni 1817 contigit in eodem Stron-
gylo confirmare hanc Ottonis disquisitionem; eun-
demque posthac nervum in Museo etiam Ticinensi
in*Strongylo ex canis rene a cel. Spedalieri prae-
paratum vidit.

Summa igitur, secundum ea, quae proposui-
mus, intercedit analogia inter nerveum systema
nostri vermis, et illud Annulatorum, quippe in
quibus, quemadmodum hic est, ganglion majus
quoddam positum deprehenditur ad superiorem
oesophagi pariem, cerebrum quasi exhibens. Exo-
riuntur inde nervi duo oesophagum annuli ad in-
star cinguli ambientes, finemque habent iu alio
ganglio sub oesophago, in abdominali igitur facie
posito. Inde denique aut catena gangliorum, aut
simplex filum nerveum ad caudam usque percur-
rit, introsparsis singulis gangliosis tumoribus fila
ad latera emittentibus ibique ganglio terminali fini-
tur. Quin ea etiam in re similitudo non abro-
ganda, quod hic, ut in hirudinibus filum nerveum
ad muliebria . non finditur, sed arcu circa ea for-
' mato ad ganglion caudale abit. Unicum hoc relin-
quitur mirandum: tantae magnitudinis animal,

quoad systema nervosum a longe minoribus An-
nulatis , Lumbrico , Hirudine aliisque multo mino-
ribus quidem, sed magis compositis, non solnm
funiculo nerveo majori, sed gangliis quoque, ner-
visque magis distinctis superdri, quare haud dubie
inferior hujus vermis, in systemate naturali, quam
qui Annulatorum est, locus satis superque evincitur.

C A P. II.

De nervis in Acanth o cephalis.

- : ;,y/„ ;Ti' I *i ; : f ■ ' • ; ■■ . ;

Quoad, hujus familiae nervosum systema, aeque
dubium adhuc relinquitur, quam illud Ascaridam,
distincti certe, satisque conspicui non apparent nervi.
Nec omni tamen nervoso imperio hosce vermes
esse destitutos, Clocjueti (No. 12» p. 73* sq.) expe-
rimenta in illis facta docent. Nam cum Echino-
rhynchum gigantem, tangeret spiritu vini, aceto,
aluminis etc. solutione, aeque ac in Ascaride lum-
bric.oide inde exoriebantur motus vividiores, quin
vel spasmodici.

Reperiebat in nonnullis quidem individuis
Illa duo albescentia sub ipsa cute, alterum in
mediana eademque dorsali linea, alterum in ab-
dominali, extrinsecus in sulco quodam longitu-
dinali cuti impresso conspicua, quae systematis
nervosi analogon haberi poterant. At habitus eo-
rum, interior structura etc. vix ac ne vix quidem
ea nervos esse concedunt. Tenuia nempe a basi
colli incipiunt, nullisque nodulis gangiiisve in-
structa ad caudam usque, qua finem habent, de-
scendunt. Utruinque dextrorsum versus, versus-
que sinistrum fila emittit ejusdem generis nume-
rosa, quae cum illis ex altero oriundis coeunt,
hacque ratione totum corpus cingunt. Sub micro-
scopio lustrata e tela formata videntur albida lloc-
cosa. Alias etiam, quod rarius tamen depfehen-

/

10

ditur, ejusdem generis alia fila adsunt, quae ma-
jori minorique distantia a se invicem posita, des-
cendunt. Quod vero nervosae naturae in iis maxi-
me contrarium, lioc est, quod nec fila ipsa nec
laterales surculi semper adsint, sed eorum loco in
plurimis reperiantur canales exigui, limpido atque
diaphano fluido repleti. Fluidum tingens quod-
dam injectum, facili negotio ab altera corporis
parte ad alteram propellitur, et per canales trans-
versos ad secundum filum, quod si fit, ne mini-
mum quidem telae istae albicantis, spongiosae ve-
stigium restat, qualis supra erat descripta.

Haec vix pro nervea indole eorum loquun-
tur, verisimile potius reddunt, pertinere ista or-
gana ad reproductionis systema, quam sententiam
ipse quoque accepit Cloquetus. (No. 12-p. 73* sq.)

/

•»

s

I

C A P. III.

, / ; • • ;■■■>.{ .,1

De nervis in Trematoclibus.

/

I3e hujus quoque familiae systemate nervoso certi
aliquid, si recentissimas disquisitiones forsan exce-
peris , proferri vix potest. Plurimi enim auctores
in ea re ita sibi contradicunt, ut cui adsentiaris,
debeas dubitare*

/

Primus eorum, qui Trematodum systematis
nervosi, atque in specie Distomatis hepatici , (cui
Fasciolae adhuc hepaticae nomen contribuit), men-
tionem injecit, celeberrimus Ramdohr est. De-
scribit autem, depingendumque tabula addita cu-
ravit, ante omnia verum cerebrum, corpusculum
ovale formans, in dorso situm, ad basin ductus
ab ore incipientis (oesophagi) , ante ovaria, et in-
tra organorum digestionis cava duo praecipua* Sat
culenter interiorem substantiam medullarem, cu-
temque hanc cingentem videbat, tquae posteriora
versus producta ad processum brevem abit, et
ganglio, vasi ovariorum deferenti affixo, linitur.
(Medulla igitur gangliosa spinalis.) Proxime ad
processum illum nervus verus egrediebatur ex ce-
rebro, mox sese in ramos findens aequales, qui
per omne corpus decurrunt. Nervorum surculos
inde egredientes alios nullos vidit; ut ipse putat
propter eorum subtilitatem. (No. 1. p. 130.)

2

18

Iam vero cel. Otto, qui post Ramdolirium huic
rei indagandae operam summam navavit, systema
nervosum Ramdohrianum I) is tornatis hepatici re-
fellebat, et demonstrabat, vel a priori: systema

nervosum tam compositum atque perfectum, ani-
malculo ceteroquin simplicissimo , cui ne tractus
quidtm intestinorum bene excultus concessum sit,
plane esse denegandum; nosmetque edocet, cere-
brum istud , medullamque spinalem nil forsan
aliud esse, nisi cirrhum convolutum neque emis-
sum, una cum ejus vagina; nervosque quos inde
exoriendos vidit Ramdohrius , vasa esse nutritia.
(No. 7* p* 224*) Gaecle quoque (No. 23* pag. i 2«)
Rudolphi (No. 40. pag. 576») Rojanus (No. 19.
pag. 172») et Mehlis (No. 17* pag. 22.) reiteratis
scrutationibus factis confirmant, iconibusque addi-
tis comprobant: Ramdolirium penis receptaculum
pro cerebro, uteri partes pro ejusdem processu
et ganglio, ductus vero semen deferentes, illique
insertos, pro nervis liabuisse.

Quum igitur, quale antecessor descripserat
systema nervosum detegere cel. Otto nequiret, in-
cidit in alias partes, ex sua opinione pro nervis
habendas. Ab ovulis nempe, tubi cibarii tractu
et tela cellulosa obtectum, et in linea ipsa mediana
positum reperiit organon parvulum atque rotun-
dum, arenae globulum vix superans, quod ganglion
ipsi videbatur. Albedo, qua gaudebat, concessit,
ut per cutem saepe optime ad dorsalem lineam
in iis individuis, quorum nutritionis apparatus bile
haud ita erat turgidus, et in quibus ovula nec
magna nec multa aderant, conspici posset. "Visui
vel tunc melius apparebat, quando vermis per
aliquod tempus aut in aquam erat conjectus, aut
aeri expositus pxsiccari. incipiebat. Inter septua-

19

ginta quae lustravit individua, quinque circitet
erant, quibus illud non concessum videbatur. At
ne forsan ovulum pro ganglio sumeret, utrum-
que diligenter lustravit, et magnitudine non so-
lum, sed forma quoque ab iis diversum reperiit.
Dum enim ovula subrotundam ovalemque formam
exhibent, situmque semper obtinent irregularem,
huc illuc sparsa, color insuper ovulis est fla-
vescens : hoc semper organon ganglioforme albis-
simum erat, plane rotundum, certum suum lo-
cum nunquam derelinquens, et tunc vel non
desiderabatur, quo tempore in omni corpore ne
minimum quidem ovulorum vestigium erat in-
veniendum.

Ex ganglio descripto dein, atque ex utroque
quidem ejus latere, Illum lierveum tenue emitteba-
tur, quod mox recta via, mox inflexum, aut angu-
loso serpentinove cursu animalculi margines petit,
ibique, ad ipsum massae granulosae finem, a laterali
margine aliquantulum remotum, in ganglion intu-
;mescit magis aut minus conspicuum, angulosum,
i ovale, quod nervis origini erat duobus subtilibus,
i quorum alter altero brevior anteriora versus, lon-
igior alter versus posteriora cursum prosequebatur.
lUterque paralleliter cum margine vermis laterali,
*et maxima parte ad massae granulosae terminum
(decurrebat, et in utroque tumores conspiciebantur
i parvi, surculos subtiles ad laterales margines eden-
tes. Quin ea quoque parte, qua massa granulosa
f ad internum nervi latus jacebat, ramuli tenuissimi
versus interiora prorepere videbantur. Anteriorem
truncum ad regionem nonnisi abdominalis aperturae,
posteriorem vero in utroque latere, vel ad cau-
dam usque, ubi evanuit prosequi poterat.

2*

20

Nec diu tamen gloria atque gaudium detecti
veri systematis nervosi Distomatis li epatici Ottoni
erat concessum. Mox enim alii reiteratis suis dis-
quisitionibus reperiebant , partes istas perperam
pro nervis fuisse habitas ; easque ad genitale po-
tius quam nervosum systema pertinere. Gaede ,
Rudo Iphi , et Boj anus probaverunt, quibus saga-
cissimis atque indefessis Enlozoorum scrutatoribus
liorum vermium saepius repetitae dissectiones,
ne minimum quidem ullius cujus dam systematis
nervosi vestigium, offerebant. Mehlis quoque
(No. 17* pag. 31*) docet, nerveum systema, quale
Otto describit, a quolibet in animalibus inferiori-
bus occurrente, tota quidem dispositione atque
structura recedere , nec exemplum amplius dari,
quo ovarium soliun, aut substantiam marginalem
adeat.

Et quanquam omittas quoque, fila pro nervis
habita non a vini spiritu, quemadmodum nervi
solent, distinctiora et magis visibiliora reddi, col-
labi potius magis, neque ganglia lateralia colore
diverso vel forma, quae maxime variat, et ad
similitudinem canalis parum dilatati accedit, tan-
quam corpora peculiaria prodi; illi in hoc certe a
nervis differunt, quod cava sint, atque fluidi plena.

Mehlis enim (No. 17» p» 31») post Gaedium
observabat, ista organa lacerata aut acu puncta,
humorem emittere albidum et turbidum: quin acu,
caute adhibita, istum humorem huc illuc premere
valuit: iis que discissis, foramina vel lentis simpli-
cis ope aperta cernebantur. Veri itaque sunt ca-
nales fluidum quoddam continentes.

Praeterea si consideras , radices suas infixas
esse ovario, transire ad partem, ex qua uterus
ortum suum trahit, ejusdemque coloris cum ova-

rio, monente Kudolphio , flavidi ? si hoc flavescet,
rubelli vel subnigri si lioc vel rubeat vel nigre-
scat, addasque ova in contento fluido sub micro-
scopio dignosci, vix poteris, quin vasa, ovula ex
ovario ad uterum deferentia, esse judices.

Quae quidem omnia, hucusque exposita, quan-
quam systemati vero in Distomate hepatico detegen-
do favere nequaquam possint, quanquam Gaede
et Rudolphi de ejus praesentia, ut tali, plane du-
bitaverint; Mehlis his omnibus non deterrebatur,
sed diligentius in eam rem inquisivit, eique obser-
vationibus suis, cautissime et sollertissime institutis
tam felici esse contigit, ut partes detegeret pro ner-
vis distinctis omnino judicandas, imprimis quum cre-
briori licet partium illarum investigatione repetita,
semper easdem nec aliqua ex parte mutatas sese
prodiderint (No. 17. p. 23.) Quumque et analogia
inter liosce nervos , illosque animalium vertebris
carentium haud desideretur, non dubitamus, quin
nos quoque in hoc verme verum systema nervo-’
siun admittamus.

Distomatis autem hepatici, per aliquod tem-
poris spatium in aqua macerati latus inferum at-
tente ubi examinatur, in collo utrinque striam al-
bam subtilissimam animadvertimus, quae ab aceta-
bulo suctorio terminali retrogreditur , et diutius
aut minus diu conspicua, circa acetabulum ven-
trale visui subducitur. Si de dorso cutis abstrahi-
tur, tum intestinum, varia generationis organa et
telam cellulosam, cuti ventrali adhaerenLem caute,
ne laedas quidpiam, remove. Quo facto striae
istae fila esse tenuissima apparet, quae cuti ibi-*
dem incumbunt, et acus ope facile huc illuc de-
flectuntur. Oriuntur vero ab appendice acetabuli
anterioris, hinc retrorsum et pauli ulum ex tr orsum

feruntur, tum medium occupant locum, progre-
dientes inter ovarii margines et posterius acetabu-
lum, tandem fere parallela sed serpentino cursu
flexa per corpus currunt, donec in cauda, ad eam
partem, quae ovaria recipit, evanescant.

Suprema eorum pars parum tumet, et nodulos
parvos, ganglia referentes, format, ex quo quidem
loco descendentia paullatim, nec subito attenuan-
tur, sensimque adeo imminuuntur, ut posteriorem
eorum finem, dum anterior nudis vel oculis conspi-
citur, nonnisi lente tali, quae objectorum magni-
tudinem multum auget, lustrare contingat. Supre-
mae illae eorum partes gangliis comparandae, filo
quodam transverso inter se conjunguntur, eodem-
que tenuissimo, crassiore tamen illis, quae reli-
quum corpus perreptant; idque filum haud procul
ab acetabulo suctorio appendici ejus incumbit, an-
nulumque dimidium format. Simile quoddam aliud
filum transversum, quod cibarium ductum inferiori
in parte ambit, annulumque complet, non repe-
ritur. Aliud deinde illo transverso modo com-
memorato subtilius adhuc ex utroque summo no-
dulo eo in loco, quo illud inseritur, exit, vel
juxta vel supra acetabulum percurrit, et aliquan-
tulum tumidum factum, ramos spargit ad hoc et
cutem proximam.

Haud procul ab ista parte ex cujusvis noduli
latere externo filum tertium egreditur, subtilissi-
mum et brevissimum, mox in cute evanescens.

Fila longa autem in corpus abeuntia utrum
denuo ramos edant nec ne, non satis clarum est.
Pluries Mehlisio quidem hoc contingere vide-
batur, sed cum haud clare conspexerit, saepius

autem nullos plane viderit emitti ramos , res ad-
liuc dubia relinquitur. Semel tantum longiorem
ramum in utroque corporis latere manifestius di-
stinxit, qui ab illorum priori parte ortum trahens
ad ventrale acetabulum accessit.

Fila omnia albissima sunt et solida: nec di-
scissa cavum unquam offerunt. Spiritui vini im-
missa non obfuscantur, sed nervorum inore di-
stinctiora redduntur.

Iam si lioc, quod modo descripsimus, Disto-
inatis systema nervosum cum illo quod secundum
probatissimos quosque animalium ilicis ores in ani-
malibus evertebratis occurrit comparamus maxima
haud dubie inter utrumque intercedit similitudo.
Constat enim, annui um nerveum quendam, in
animalibus inferioribus simplicem , in iis vero,
quae altiorcm organisationis et perfectionis gradum
nacta sunt, duplicem plerumque, dextrum atque
sinistrum, nodulis insuper seu gangliis instructum,
tractus intestinalis partem supremam, tanquam col-
lare cingere, indeque ad reliquum omne corpus
nervos emitti, qui alias gangliis instructi sint,
alias vero iis prorsus careant, quovis in latere
versus caudam descendere.

Haec omnia vero in nostro quoque verme, si
filum transversum infra tubum cibarium commu-
nicantem exceperis, non desiderantur ; imnio potius
ita congruunt, ut, si praeterea filorum illorum et
albedinem et soliditatem tenuitatemque consideres,
eaque vini spiritu distinctiora reddi contempleris,
dubitare vix possis organa dicta systema nervo-
sum esse.

Multo magis adhuc autem verisimilia haec eo
redduntur, quod systema nervosum in alio quodam
verme , huic maxime affini ejusdem conditionis
repentur,

In Amphistomcite enim subtriquetro ad utrum-
que oesophagi latU3 ganglion reperitur planum.
Utrumque filo crasso, in dorsali oesophagi latere
transversim currente, inter se conjungitur, sur-
culosque teneros ad oris aperturam sacciformem,
atque ad vicinia emittit. Ramus major ex quoli-
bet ganglio laterali ad ventralem superficiem cur-
rit, tubum cibarium involvit, et cum adverso,
plexu (s. collari) formato, coit, ex quo fila alia
posteriora versus ad intestina quaelibet, par quo-
que ad cutem enascuntur.

Omnia haec fila cum interiore vermis cute
arctissime cohaerent, nec sine partiali dilaceratione
ejus in conspectum veniunt. Ganglia tamen lateralia,
illa duo commemorata, una cum ramo supra oeso-
phagum transverso, tunc statim in oculos incidunt,
quando externa cutis remota est. Revera autem
hasce partem nervos esse, inde fit clarum, quod
vini spiritu conditae magis, quemadmodum nervi
solent, conspicuae redduntur. (Bojanus No. 19. p.
168); et quamquam Rudolphi (No, 10. p. 577-)
AmpJiistomatis conici et subtriquetri anatomen in-
stituens, nullos se reperisse nervos contendit, haec
tamen Boj ani systematis nervosi descriptio, ut
dubii hac de re amplius haereamus vix sinit.

Distomatis quoque lanceolati , quod Bojanus
pluresque alii hepatici pullum autumant, quoad
fiarum partium conditionem itidem sese habere,
verisimile videtur. Forma tamen animalculi mi-
nuta bene ut distinguantur non permittit, idemque

haud dubie de aliis quoque hujus familiae specie-
bus valet. (Mehlis, No. 17* p. 25«)

Iu Di stomate lucii (Fasciola) reperiebat Louis
Jurine (No. 26* pag. 494 sq.) in interno latere
cujus vis ductus cibarii , inter utrumque foramen
suctorium filum parvum semipellucidum ab ante-
riori vermis parte ortum ducens, progrediendo
ramos emittens et evanescens demum ubi ad poste-
rius acetabulum pervenit. Nervum revera esse
tum color suadet, tum quod injectionis massa eum
non penetrabat.

Pentastomatis taenioclis ganglion cerebrale, et
fila duo nervea inter omnia. Entozoa optime con-
spici Cuvier (No. 29* p 35* not. 2* edit, franco-
gallicae) auctor est, ipseque Rudolphi (No. 10* p»
577*) non negat, haec, si veri nervi sunt, facillime
in oculos cadere. In utroque scilicet abdominis
latere, ovariis reclinatis, nervus Cuvier o dictus
albus linearis, a fibris cutis muscularibus longitu-
dinalibus facile distinguendus, apparet, qui per to-
tam longitudinem decurrens, versns os utrinque
filis longis coire Rudolphio videbatur. Ipse tamen
fatetur, se haec forsan ob speciminis minus bene
servati indolem non satis perspexisse; fila enim,
in quae coibant, aliena a nervis esse videbantur,
neque gangliuin distinctum formabant; et sic res
in dubio adhuc est.

Monostoma tenuicolle , vere giganteum, no
minimum quidem systematis nervosi vestigium
Rudolphio (No. 10. p. 577.) obtulit.

JBrera quidem Rudolphio et Leuckarto testibus
(ipsum ejus enim opus inspicere mihi non licuit)
praeter Ascaridis lumbricoidis systema- nervosum,

illud quoque Hamulariae lymphaticae, Oxyuridis
vermicularis , Trichocephali disparis atque Tae-
niae sese vidisse affirmat : Taeniarum autem ovaria
pro singulorum articulorum ganglio, nervos ra-
diatim emittente, vendit; frustra autem icones il-
lorum nervorum exspectas. Ita etiam, tum As-
caridis lumbricoidis ganglium cerebrale et systema
nerveum perminutissime describit, nihil horum
delineat, sed figuram Mangilianam, nervos Lum-
brici terrestris sistentem repetit, et unum idemque
esse statuit. (Rudolphi. 10. p. 578). Quae vero
dignitas Brerae Helminthologo sit statuenda, quae-
que fides habenda, Bremserus diversis in locis
operis sui de helminthibus humanis egregie de-
monstravit.

C A P. IY.

De nervis in reliquis Dntozois.

Haec fere sunt, quae de nervis Entozoorum con-
stant, omninoque, si observationes in Strongylo
gigante, Distomcite hepatico et Amphistomate sub-
triquetro factas et a pluribus confirmatas excepe-
ris, nervei liorum vermium systematis praesentia
magnis adiiuc obtegitur tenebris, quae ut mox re-
moveantur maxime exoptandum est.

Dantur vero et Entozoa, quibus non solum
non fila nervea vera, sed ne vestigium quidem
nervei systematis concesssum videtur, quippe quod
nullum hucdum ejus analogon detectum, licet in
rebus anatomicis viri maxime expediti, summa
qua unquam potest, cura in eam rem inquisive-
rint; et ad quae Cestoidea et Cystica omnia, ex que
reliquis ordinibus plurimae species sunt numeran-
dae, quae ob minorem magnitudinem lustrationi
facile sese subducunt.

Quae quum ita sint, naturae rerum omnino
congruum est, ut in quaestionem incidamus, sintne
hisce animale ulis nervi omni ex parte denegati,
an forsan alia quadam conjunctione cum reliqua
corporis materie mixti?

Quod ad prius attinet, nequaquam statuen-
dum; nam in bis etiam simplicioribus et simpli-

cissinns organismis processus observantui vitales,
tj^ui nervos non negant, immo nervei systematis
imperium sat efficax esse, comprobant.

Primo enim in iis quoque Entozois, quibus
nervi veri hucdum sunt negandi, motus videmus
voluntarios ita in aliis excultos, ut non solum cor-
pus suum pro lubitu incurvent et llectent, sed huc
quoque aut illuc sese • conferre valeant, isque pro-
gressivus motus inprimis etiam in Gestoideis ob-
servatur, in quibus nervi nulli; nec casus frequen-
tes desunt in scriptis medicornm, ubi taeniae, jam
ex ano aliqua parte haerentes, istuc iterum se
conferebant, unde venerant. In Cysticis hi qui-
dem motus non dantur, nec necessarii erant, quippe
quae certi cuidam parti insidentes Corallmorum
modo se habent; attamen capitis et colli voluntarii
motus non desiderantur, sed haec pro lubitu, aut
imminente periculo, aut fame coacti retrahunt,
iterumque propellunt, Iam vero dubium amplius
esse, nequit, ejusmodi motus vix sine nervei syste^
matis actione fieri posse, quum ex sexcenties , re-
petitis experimentis pateat, motum muscularem
nullum sine illis concedi, discisso potius, aut o
literato quodammodo nervo, partes musculares,
ad quas progreditur, movendi facultate privari.
Alias omnia omnino Entozoa contra stimulos i e-
actionem vividam monstrant quae observatur jam,
quando e corpore animali recenter surnta m
aquam induntur, e calidiori igitur medio ad frigi-
dius transferuntur. Anxia sese huc illuc movent
vividissime , et quibus progressivi motus concessi
sunt omni virium intentione aufugere conantur.
Multo magis vero hoc fit conspicuum, quando re-
media, gravius adhuc in organismum eorum agentia

29

hi usum vocautur, v. c. solutiones extractorum
amarorum, acida, spirituosa, empyreumatica olea,
aliaeque substantiae, quae ingratum ipsis spargunt
odorem*

Sensus inferioris gradus, ut est tactus non
deest, nec deesse quoque videtur analogon odora-
tus atque gustus ; ex odoribus enim ingratis male
afficiuntur, et quemadmodum experti sunt plures,
substantiae ori admotae ipsis inimicae, convulsivos
fere motus efficiebant.

Digestionis, assimilationis, reproductionis, nu-
tritionis, nec non generationis negotia aeque exculta
conspiciuntur, et si ab animalibus magis compositis,
seu perfectioribus ad inferiorum ordinum animalia
seu simpliciora concludere licet, in liis, ut in illis
ejusmodi processus non nisi per nervos, eoruin-
que beneficio peragi possunt.

Quod quum intelligerent auctores, plures eo-
rum accipiebant, adesse quidem nerveam aliquam
massam, non vero distinctos nervos distinctumque
cerebrum, eamque nerveam massam ita reliquis
corporis partibns intertextam, ut neque cultro ana-
tomico, nec microscopio optimo in conspectum vo-
cari posset. Quam quidem sententiam, quae a
Jluntero , Scarpa et Rudolphio praeprimis accepta
est, nostram facere non dubitamus : tam enim verisi-
milis est, tamque facile defendenda, quam vix alia
omnis Physiologiae hypothesis : et praeter Ento-

zoa, etiam ad alia animalia, lusce vel inferiora, ad
Hydras, Polypos, Infusoria etc. transferri potest.

Nam si nervorum in animalibus superioribus
vel ultimos respicimus fines , hos semper delites-

30

cere, nec ulla in parte vel cultello , vel microsco-
pio in usum vocato oculis detegi posse, constat.
Sensus tamen omni corporis in regione adest, nervis
non admissis nec admittendis. Non potest igitur
fieri, quin nervi tandem deliquescant, vel eorum
substantia reliquae tandem immisceatur corporis
materiae, ut nostros oculos fugiat.

AUCTOR E S,

1) K.A. Ka mdoiir, anat. Bemerk. iiber denEgel m d.
Schaaflcber ( fasciola hepatica ). In: Magaz. der Ge-
sellsch. naturf. Freunde zuBerlin. 6. Jahrg. p. 128- sq.

2) A. J. G. C. Batsch, Naturgeschichte der Band-
wurmgattung und ihrer Arten. Piali e 1786 8.

3) Mare. Elieser Bino ii , AbhandI. von der Erzeugung
der Eingeweidewiirmer. Mit 10 Kpft. Berlin 1782. 4.

4) Job. Aug. Ephr. Gokze, Vers. einer Naturgesch. der
Eingeweidewiirmer. Mit 44 Kpft. Blankenburg 1782. 8«

5} Job. Grg. Heinr. Zeder, erster Nachtrag zu J. A. E.
GoEze Naturgeschichte der Eingeweidewiirmer. Mit
6 Kpft. Leipz. 1800. 4.

6) Job. Grg. Ileinr. Zeder, Anleitung zur Naturgesch.
der Eingeweidewiirmer. Mit 4 Kpft. Bamberg 1803. 8.

7} Otto, uber die Nerven der Eingeweidewiirmer.
Berl. Magaz. 1814. p. 178. sq.

8} C. A. Rudo ephi, observationes circa vermes in-
testinales. Gryphiswald. 1793 — 1795- 4- *)

9} C. A. Rudoifhi, Entozoorurn seu vermium intesti-
nalium historia naturalis. 3 voll. c. Ji.II, tabb. aen.
Amstel. 1808 — 1810. 8.

10} C. A. Rudo ephi, Entozoorurn synopsis, cui accedit s
Mantissa duplex et indices locupletissimi, c. III. tabb.
aen. Berol. 1819- 8.

11} Frid. Aug. Treuteer, quaedam de Echinorhyncho-
rum natura. Lps. 1791. 8.

12} JuL Ce o q u e t , anatomie des vers intestinaux , as-
caride Iqmbricoide et Echinorhynque geant. Aveo
huit planch. Paris 1824- 4. (In der Isis ein verglei-
chencler Auszng. XX. Bd. IJeft I. 1827).

13} Paul. Chr. Fr. Wer ner, vermium intestinalium
praesertim taeniae humanae brevis expositio, c. tabb.
Eli. Lps. 1782. 8.

14} Paul. Chr. Fr. We rner, vermium intestinalium
brevis expositionis continuatio c. tabb. II. Lps. 1782. 8.

15} Paul. Chr. Fr. Werner, continuatio secunda: post
mortem auctoris edita et animadversionibus atque
tabb. II. aeneis aucta a. J.L. Eischer. Lps. 1786.8.

16} Aug. Plenr. Eud. W e s t b u m b , de helminthibus
acanlhocephalis. Adnexo recensu animal, in Museo
Eindobon. circa helminthes dissect. , et singul. spec .
in illis repert. c. III. tabb. aen. Hanoverae 1821« Eoi.

17} Edu. Meheis, observationes anatomicae de Dis tornate
hepatico et lanceolato , ad Entoz. hum. corp. hist. na-
tural. illustrand. Acc. tab. aen. Goelting. 1825- Eoi.

18} (Boja nus) Bemerkungen aus dem Gebiete der ver-
gleichenden Anatomie. In: Russ. Samml. fiir Natur-
wissensch. u. Heilk. 2 Bd. 4 Ilft. (iiber Ascar. lum-
bricoides) *) Ausz. in d. Isis 1818. 8- p. 1425.

19) Ludw. Hein. BoiAXtrs, Enthelminthica cnthaJt
die Anat. von Cysticercus plicatus , Amphistofna sub -
triquetrum , Dis tonui hepaticum , Strongylas filarin,
Echinorhynchus Gigas , viscaris lumbricoides. Isis
1821. 2. p. 162 — 184. mit 2 Kpft.

20) Aug. llenr. West rume, Beitrag zur Anatomie des
Strongylas armatus. Isis 1822. 6. p. 68.5 sq. Kpf.

21) Anthony Carlisle obsero ations upon tke structure and
oecono/ny of those inteslinal worms , called taeniae. In
Transact. of the Linn. soc. vol.II. p. 247 sq. with.plat.

22) J. Fr. de Olfeus, comm. de vegetatio is et animatis
corporibus in corporibus animatis reperiundis, P. /.
Berol. 1816. 4-

23) Gae.de, Diss. sist. observationes quasdam de insec-
torum vermiumque structura. Kiliae 1817. Qde Dist.
hep. structura ) p. 8 — 1 13. *)

24) W e I. E e e, Diss. sist. experimenta quaedam circa
animalium classium inferiorum incrementum et vi-
tam Halae 1817* 8- *)

25) Jassoy Diss. de Echinorhyncho polycephalo Bremseri.
.Herbiboli 1820.

26) Lonis Juri n e, note sur la Douve along cou ( Fas-
ciola lucii ) in : Annales des sc. nat. par M. M, Au-
douin , Brogniart et Dumas. Toni. II. Paris 1824.
p. 493. sq.

27) Fr. Sigrn. Leuce: art, Zoologisclie Bruchstiicke.
Mit 2 Kpf. Helmst. 1819. 4. _

28) G. Cuvxer, Vorlesungen liber vergi. Anatomie ed.
C. Dumeril. Mit Anm. und Zus. iibersetzt von
J. S. Froriep und J. S. Meckel. 4 Bde. 1809 — 10.
Mit Kupfern. 8.

29) G. Cuvier, das Thicrreich, mit Zns. iibersetzt von
H. R. Schinz. 4r Bd. Stuttgart 1826. 8.

30) C. G. Carus, Lehrbuch. d. Zootojnie. Mit 20 Kpft,
Leipzig 1818- 8.

31) Laennec. Dict. de sc. med. Art. viscaris, p. 332. sq.

32) C. G.Nitzsch, Acanthocephala , allg. Natui'g. u. Bau
ders. , in Erscli u. Gruber Encycl. 1 Bd. p. 241. sq.

33) C. G. ISi t z s ch, daselbst VI. Bd. Art. Ascaris.

34) Dn. Bremser, iiber lebende Wiirmer im lebenden
Menschen. Mit 4 Kpft. Wien 1819-

35) Joh. Grg. Steinjiucii, comment. de taenia hydatige-
na ano mala , adnexis cogitatis quibusdam de vermium
visceralium physiologia c. tab. aen. Erlangae 1802. 8.

36) Fr. Clxr. Henr. Creelin, Obseroation. de Entozois.
Pars I. c. tab. aen. Gryphisw. 1825. 8.

*) Asterisco notatas inspicere non licuit.

/

*

T H E S E S.

•Q Quo plura remedia contra morbum aliquem
commendata sunt, eo minus ille sanabilis.

2) Rheumatismus atque Arthritis quanquam plu-
ribus notis conveniant, tamen natura sua ac
indole quam maxime inter se discrepant.

3) In avium coitu nil seminis pervenire potest ad
ova, in ovario femineo jam formata.

4) Entozoa, quanquam coitus in nonnullis eo-
rum sit detectus, tamen plerumque generatione
aequivoca producuntur.

5) Fungi venenati primo adspectu non possunt di-
scerni neque a fungis edulibus, neque ab iis,
qui, quanquam veneno praedita non sunt,
tamen comedi non possunt.